اعمال و احکام اختصاصی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ چیست؟

اعمال و احکام اختصاصی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ چیست؟

• وقتی انسان به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) توجه می کند، می بیند که بعضی از احکام و اعمال مختص به پیامبر اکرم (ص) بوده است. این اختصاص احکام و اعمال هر کدام دلایل و حکمت های به خصوصی دارد، که مجال بیشتری می طلبد که انسان بحث نماید. اکنون با توجه به قرآن کریم و روایات اختصاصات و اعمال پیامبر اکرم (ص) را به ترتیب ذکر می کنیم.
  1. نماز شب: یکی از اختصاصات پیامبر اکرم (ص) نماز شب است. نماز شب بر دیگر مؤمنین مستحب موکد است ولی بر شخص پیامبر اکرم (ص) واجب بوده است.
  وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّک عَسَی أَن یَبْعَثَک رَبُّک مَقَامًا مَّحْمُودًا[1].
  پاسی از شب را از خواب برخیز و قرآن بخوان این یک برنامه اضافی است علاوه بر نمازهای فریضه برای تو، باشد که در پرتو این عمل، خداوند تو را به مقام محمود مبعوث کند.
  بسیاری این جمله (نافلة لک) را دلیل بر آن دانسته اند که نماز شب بر پیامبر اکرم (ص) واجب بوده است زیرا نافله به معنای (زیاده) است اشاره به اینکه این فریضه اضافه، مربوط به تو است.[2]
  از این آیه به وسیله قرائن و روایات استفاده می شود که نماز شب که اصل آن مستحب است بر پیامبر اکرم(ص) واجب بوده است. در این جا خوب است که بفهمیم منظور از مقام محمود در این آیه چیست؟
  در تفسیر عیاشی از امام باقر(ع) یا امام صادق (ع) می خوانیم که در تفسیر جمله «عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا» فرمود: «هی الشفاعة».[3]
  2. در تفسیر روح البیان در ذیل آیه 79 سوره اسراء روایتی از عایشه همسر پیامبر(ص) نقل شده است که اختصاصات پیامبر اکرم (ص) را بیان می کند. عایشه روایت کرده است که پیامبر اکرم ( ص) فرمود: «ثلاث علیّ فریضة و هی سنة لکم الوتر و السواک و قیام اللیل» پیامبر اکرم(ص) فرمود: سه چیز بر من واجب است و بر شما مستحب، نماز وتر و مسواک و نماز شب و تهجد و شب زنده داری.[4]
  3. حَق قَسم: می دانیم که یکی از احکام اسلام در مورد همسران متعدد آن است که شوهر اوقات خود را میان آن ها به طور عادلانه تقسیم کند اگر یک شب نزد یکی از آن ها است شب دیگر نزد دیگری باشد تفاوتی در میان زنان از این نظر وجود ندارد به این موضوع در فقه حق قسم تعبیر می کنند تُرْجِی مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِی إِلَیْک مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَیْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْک ذَلِک أَدْنَی أَن تَقَرَّ أَعْیُنُهُنَّ وَلَا یَحْزَنَّ وَیَرْضَیْنَ بِمَا آتَیْتَهُنَّ کلُّهُنَّ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا فِی قُلُوبِکمْ وَکانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَلِیمًا[5] هر یک از همسرانت را بخواهی می توانی به تأخیر اندازی و هر کدام را بخواهی نزد خود جای دهی و هرگاه بعضی از آن ها را که برکنار ساخته ای بخواهی نزد خود جای دهی گناهی نیست.
  یکی از خصایص پیامبر اکرم( ص) این بود که به خاطر شرایط زندگی طوفانی و بحرانیش مخصوصا در زمانی که در مدینه بوده و هر ماه یک جنگ تحمیل می شد رعایت حق قسم از پیامبر ساقط بوده است.
  4. زنان بدون مهر: برای پیامبر اکرم (ص) زنانی که هیچ مهری برای خودشان قائل نباشند پیامبر اکرم(ص)می تواند با آن ها ازدواج نماید این اختصاص به پیامبر اکرم (ص) دارد از مسلمات فقه شیعه است که هیچ کس نمی تواند بدون مهر همسری انتخاب نماید.
  تُرْجِی مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِی إِلَیْک مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَیْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْک[6]...؛ «هر گاه زن با ایمانی خود را به پیامبر اکرم (ص) ببخشد اگر پیامبر بخواهد می تواند با او ازدواج کند...».
  5. صیغه ازدواج با لفظ هبه: اجرای صیغه ازدواج با لفظ هبه نیز از مختصات پیامبر اکرم (ص) است این از آیه 50 سوره احزاب استفاده می شود اما در مورد افراد عادی با لفظ ازدواج و نکاح صورت گیرد جایز است.
  6. حلال بودن 9 زن: از آیه 50 سوره احزاب استفاده می شود که 9 همسر داشتن اختصاص به پیامبر اکرم (ص) داشته است و بر دیگران 4 همسر جایز است. مفسران بزرگ همچون علامه نیز در تفاسیر شان در ذیل آیه «یا ایها النبی انا احللنالک ازواجک» ای پیامبر ما همسران تو را که مهرشان را پرداختی برای تو حلال کردیم به آن اشاره کرده اند.[7]
  خوب است که یک اشاره اجمالی و موجز به بحث فلسفه تعدد زوجات نمائیم. روشن است که پیامبر اکرم( ص)در سن 25 سالگی در عنفوان جوانی بوده و با زن بیوه چهل ساله ازدواج نموده است و تا سن 53 سالگی تنها به همین زن بیوه قناعت کرده است. بدین ترتیب دوران جوانی خود را پشت سر گذاشته است جالب این است که پیامبر اکرم (ص) تنها یک زن باکره داشته و او هم عایشه بوده است و بقیه همسران بیوه بوده اند[8] حتی در برخی از تواریخ می خوانیم که پیامبر اکرم (ص) با زنان متعدد ازدواج کرد که جز با مراسم عقد انجام نشد و حتی در مواردی به خواستگاری اکتفاء کرد.[9]
  از مجموع بیانات بالا چنان به دست می آید که اختصاصاتی هم چون حق قسم و تعدد زوجات و غیره ...به خاطر بعضی از مسائل سیاسی و شرایط اجتماعی آن روز بوده است،تا به وسیله این احکام اسلام نو پا رشد کند و مستحکم بماند و پیامبر اکرم ( ص) از پایگاه مردمی محکم برخوردار باشد.
  7. مباح بودن روزه وصال برای پیامبر اکرم (ص) : روزه وصال آن است که شخص یک شبانه روز کامل از مبطلات روزه امساک کند. این روزه بر امت پیامبر اکرم (ص) حرام است ولی بر شخص حضرت مباح بوده است.[10]
  8. حرام بودن ازدواج با همسران پیامبر اکرم (ص) از خصوصیات پیامبر اکرم تحریم وحرام بودن ازدواج زنانش با دیگران بعد از رحلتش بود این مطلب نص آیه قرآن می باشد وَمَا کانَ لَکمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنکحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِکمْ کانَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمًا[11]؛ «شما حق ندارید رسول خدا (ص) را آزار دهید و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری بگیرید».
  9. واجب بودن قربانی در روز عید قربان. در روز عید قربان، قربانی کردن بر پیامبر اکرم (ص) واجب بوده است.
  10. ثواب و عقاب دو برابر زنان پیامبر طبق آیه قرآن خداوند ثواب و عقاب دو برابر بر زنان پیامبر اکرم (ص) می نویسد یَا نِسَاء النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا[12]؛ «ای همسران پیامبر هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود عذاب او دو چندان خواهد بود و این برای خدا آسان است».
  11. مباح بودن داخل شدن پیامبراکرم (ص) بر مکه بدون احرام. این یکی از مهم ترین مختصات حضرت است که اثر فقهی بر آن مترتب می شود ولی بر افراد دیگر احرام بستن لازم است.[13]
  12. زنان پیامبراکرم (ص) مادر مؤمنین هستند. طبق ایه قرآن زنان حضرت مادر مومنین محسوب می شوند «و ازواجه امهاتهم».[14] و همسران او مادران آن ها (مؤمنان) محسوب می شوند.
  13. واجب بودن درود فرستادن بر پیامبر اکرم (ص) در نماز
  14. وجوب مخیر ساختن زنان بر ادامه زندگی یا جدایی. طبق آیه قرآن بر پیامبر اکرم (ص) واجب بود که زنانش را مخیر به زندگی یا جدایی کند اما در مورد دیگران این صادق و واجب نیست.
  یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِک إِن کنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکنَّ وَأُسَرِّحْکنَّ سَرَاحًا جَمِیلًا[15]؛ «ای پیامبر به همسرانت بگو: اگر زندگی دنیا را می خواهید و طالب زینت آن هستید بیائید هدیه ای به شما دهم، و شما را به طرز نیکوئی رها کنم، بی آن که خصومت و مشاجره ای در کار باشد».
  هر کدام از احکامی که بر پیامبر اکرم ص اختصاص دارد، مثل مورد 13، فلسفه و دلیل خاص خود را دارد.
  14. حرمت بلند کردن صدا در نزد پیامبر اکرم (ص) و صدا زدن پیامبر اکرم (ص) از پشت حجره ها. عده ای از مؤمنین بودند که صدایشان را نزد پیامبر اکرم (ص) بلند می کردند. آیه نازل شد که صدایتان را نزد حضرت بلند نکنید. إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِک الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ[16] ای کسانی که ایمان آورده اید صداهایتان را از صدای پیامبر بلندتر مکنید و کسانی که پیامبر اکرم ص را از پشت حجره ها صدا می زدند این کار را نیز قرآن مذمت کرده است. وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّی تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکانَ خَیْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ[17] به حقیقت مردمی که تو را از پشت حجره ها می خوانند اکثرشان بی عقل و شعورند.
  15. گرفتن صدقه واجب (زکات واجب) بر پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) حرام است. این خصوصیت مشترک بین ائمه است. پیامبر اکرم فرمود: «انا اهل البیت لاتحل لنا صدقه». همانا ما اهل بیت حلال نیست بر ما صدقه و زکات واجب.[18]
  

  معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

  1ـ تفسیر المیزان، طباطبائی، ج16، انتشارات اسماعیلیان، سوره اسراء ـ احزاب
  2ـ تفسیر نمونه، ج17، و ج12، سوره اسراء و احزاب، جمعی از دانشمندان زیر نظر مکارم شیرازی
  3ـ تفسیر سوره نور، سوره اسراء، محسن قرائتی، ص105، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن
  4ـ تفسیر روح البیان، سوره اسراء، اسماعیل حقی البروسی، ج5، ص6 و 7
  

  پاورقی ها:

  [1]. اسراء / 79.
  [2]. تفسیر نمونه، ج12، ص224، ذیل آیه 79، جمعی از دانشمندان، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی، ناصر، ناشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ 17.
  [3]. همان، ص231.
  [4]. تفسیر روح البیان، اسراء / 217، اسماعیل حقی البر وسوی، ج5، چاپ دارالفکر.
  [5]. احزاب / 51.
  [6]. همان.
  [7]. تفسیرنمونه ج17، ذیل آیه 50، المیزان، ج16، ص305.
  [8]. ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار،، ج14، ص191-192.
  [9]. تفسیر نمونه، ج17، ص381 ـ 382.
  [10]. الموسوعة الفقهیه المیسره، شیخ محمد علی انصاری، ج1، ص354، انتشارات مجمع اسلامی، چاپ اول.
  [11]. احزاب / 53.
  [12]. احزاب / 30.
  [13]. الموسوعة الفقهیه المیسره ، همان.
  [14]. احزاب / 6.
  [15]. احزاب / 28.
  [16]. حجرات / 2.
  [17]. حجرات / 4.
  [18]. موسوعة الفقهیه المیسره، ج1، ص355.