استفاده از غذا طبق ماههای سال با توجه به آموزه‌های طب اسلامی
استفاده از غذا طبق ماههای سال با توجه به آموزه‌های طب اسلامی
بر اساس آموزه‌های طب اسلامی، برای نگهداری تندرستی و پیشگیری از بیماری‌های مختلف، به‌کار بستن تدابیر متناسب با هر فصل در گذر سال از اهمیت به سزایی برخوردار است. امری که امام رضا(ع) هم به آن توجه داده‌اند.
امام رضا(ع) برای ماه «آب» که از ٢٢مرداد تا٢٢شهریور را شامل می شود، در طب‌الرضا توصیه کرده است: آب سی و یک روز است، بادهای سموم دراین ماه شدید میشود. هنگام شب زکام به هیجان می‌آید باد شمال وزیدن می‌گیرد دراین ماه مزاج با مرطوب خوردن صالح و سالم میشود. خوردن ماست نافع است و از مجامعت زیاد باید پرهیز کرد همچنین از خوردن مسهل، رنج و مشقت جوارح را باید کم کرد از گلهاى خنک بهره‌مند شد.[1]
سرماخوردگی و زکام بیماری رایج پایان تابستان
در این ماه شب‌ها نسبتا سرد و روزها همچنان گرم است. گذر از هوای گرم روز که توام با کار و حرکت به هوای سرد شب که قرین سکون و استراحت است خود بزرگ‌ترین مایه سرماخوردگی و زکام میشود. در ماه آب رودل و دردهای معده که علت مهم سرماخوردگی و تاثیر هواست، بیشتر اتفاق می‌افتد زیرا روزها به واسطه گرمای زیاد اشتهای کاملی به غذا پیدا نمی‌شود و در عوض شب‌ها از نظر خنکی هوا اشتها کاملا مهیاست و غذای بیشتری خورده میشود.
همانطور که اشاره شد امام رضا(ع) احتمال ابتلا به زکام در این ایام را دور از انتظار ندانسته‌اند. بنا‌بر‌این یکی از ناراحتی‌های پایانی فصل تابستان ممکن است ابتلا به زکام باشد. امام رضا(ع) در بیانی دیگر برای پیشگیری از این بیماری در فصل تابستان می‌فرمایند: « هر کس میخواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد.»
معالجه فوری زکام
و همچنین می‌فرماید: «امّا اگر زکام در تابستان پیش آید، در هر روز، یک خیار بخورد و از نشستن در آفتاب، خوددارى ورزد.»
معالجه فوری و موقت زکام این است که چند دقیقه‌ای زیر دوش آب گرم بایستد آن‌قدر که رفع زکام محسوس شود یا دستمالی را مکرر با آتش گرم کرده و روی سر بیندازد یا از بخار تخم گشنیز و عناب استفاده کند. اما علاج قطعی آن است که از خوردن غذا تا می‌توانند امساک کنند و در زمان نیاز به غذاهای سبک و میوه قانع باشند.
وعده‌های غذایی را سبک بخورید
امام رضا(ع) ضمن توصیه کلی به رعایت اعتدال در مصرف غذاها می‌فرماید: در تابستان غذای خنک تناول کنید و در زمستان غذای گرم و در دو فصل دیگر غذاهای معتدل. اما توصیه‌های مخصوصی هم برای شهریورماه دارند.آن حضرت می‌فرماید: غذایت را به اندازه عادتت و مطابق با محل زندگی و نوع فعالیت و زمانی که در آن به سر می‌بری، با خوردن سبک‌ترین غذاهایی که می‌خوری آغاز کن. هر دو روز سه وعده غذا بخور و در‌حالی‌که هنوز اشتها داری باید دست از غذا خوردن بکشی.
امام رضا(ع) برای ماه آب همچنین خوردن ماست را نافع دانسته و در ادامه فرموده‌اند: همچنین با خوردن مسهل، رنج و مشقت جوارح را باید کم کرد و ازگل‌های خنک بهره‌مند شد.»
ماست، پیشگیری از عفونت‌ها و افزایش طول عمر
باید دانست که ماست نه تنها یک میان وعده غذایى سریع، آسان و مغذى بوده بلکه در تمام طول سال موجود است و در کشورهایى که از ماست در وعده‌هاى غذایى‌شان استفاده مى‌کنند، طول عمر مردم آن کشورها بیشتر است. اسید موجود در ماست به برگشت حالت عادی روده‌ها پس از عفونت‌ها کمک می‌کند. ماست می‌تواند در پیشگیری از بروز عفونت‌ها و بیماری‌های گوارشی ناشی از ویروس‌ها و حساسیت‌های غذایی مفید باشد.
متخصصان تغذیه معتقدند یکى از فواید ماست تقویت توانایى بدن در تشکیل استخوان‌هاست.
ماست و همچنین شیر گاو حاوى پروتئین خاصى هستند که به رشد بدن و نیز تقویت فعالیت سلول‌هاى استخوان‌ساز در بدن کمک مى‌کند.
در طب اسلامی هم که برگرفته از آیات و روایات و به‌دور از تفسیر به رای است٬ هیچ‌گاه از خوردن ماست منع نشده است. بلکه برای استفاده از آن با توجه به مزاج افراد تدبیر ویژ‌ه‌ای در نظر گرفته شده است.
بوییدن گل نرگس و پیشگیری از زکام
مطابق روایات ائمه(ع) همواره از ماست استفاده می‌کرده‌اند. در همین زمینه روایت داریم که امام رضا(ع) فرمود: هر کس مایل به خوردن ماست است و نیز مى‌خواهد که زیانى به او نرسد آن را با زنیان مصرف کند چرا که زنیان به اصطلاح، طبعى گرم دارد لذا بین هر دو تعادل غذایى برقرار مى‌شود.
امام رضا(ع) همچنین برای این ماه بهره‌مندی از گل‌های سرد و خنک را توصیه کرده‌اند. امام رضا(ع) می‌فرماید: «گل نرگس ببویید؛ زیرا از زکام، ایمنى میبخشد و همچنین است سیاه‌دانه.»
سیاه‌دانه، دانه شفابخش
در متون طب سنتی برای سیاه دانه خواص مقوی و منحصر‌به‌فردی ذکر شده است. بسیاری از حکما و اطبای طب سنتی ایران، هند و چین از سیاه‌دانه، روغن و عصاره آن به صورت موضعی و خوراکی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و اختلال‌های جسمی استفاده می‌کنند. به اعتقاد این گروه از درمانگران مصرف سیاه‌دانه می‌تواند در درمان بسیاری بیماری‌ها از قبیل بیماری‌های دستگاه کلیه، دستگاه گوارش (مثل نفخ، تورم معده، زخم معده) و پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن و سرطان موثر باشد.
در بیانی از امام موسی‌بن‌جعفر(ع) روایت شده که سیاه‌دانه مبارک است و بیماری‌های مزمن را از بدن خارج می‌کند. آن حضرت در بیانی دیگر از معجون سیاه‌دانه و عسل به نیکی یاد کرده و از خاصیت شفادهندگی آن ستایش کرده و فرموده‌اند: در سیاه‌دانه شفای هر دردی است مگر مرگ و بر شما باد به خوردن عسل و سیاه‌دانه.
[1] على بن موسى، امام هشتم علیه السلام، طبّ الإمام الرضا علیه السلام (طب و بهداشت از امام رضا علیه السلام)، 1جلد، معراجى - تهران، چاپ: ششم، 1381ش.
مریم